آیا پتاسیم یدید در مقابل تشعشعات هسته ای موثر است؟

یدید پتاسیم (KI) چیست؟

یدید پتاسیم (KI) نوعی ید غیررادیواکتیو است که می‌تواند به جلوگیری از جذب یک نوع ماده رادیواکتیو، یعنی ید رادیواکتیو، توسط غده تیروئید کمک کند.

در برخی شرایط اضطراری پرتویی، ممکن است ید رادیواکتیو در محیط آزاد شود و از طریق تنفس یا غذا وارد بدن شود. به این حالت آلودگی داخلی گفته می‌شود.

غده تیروئید که در گردن قرار دارد، نقش مهمی در بسیاری از عملکردهای بدن ایفا می‌کند. جذب مقدار زیادی ید رادیواکتیو توسط تیروئید می‌تواند خطر سرطان تیروئید را در نوزادان، کودکان و جوانان سال‌ها پس از قرار گرفتن در معرض آن افزایش دهد.

چگونه KI از تیروئید محافظت می‌کند؟

KI شکل پایدار (غیررادیواکتیو) ید است و هر دو نوع (پایدار و رادیواکتیو) توسط تیروئید جذب می‌شوند.

تیروئید نمی‌تواند تفاوت بین ید پایدار و ید رادیواکتیو را تشخیص دهد. برای محافظت از تیروئید، فرد باید KI را قبل یا بلافاصله پس از قرار گرفتن در معرض ید رادیواکتیو مصرف کند تا تیروئید اشباع شده و ید رادیواکتیو در آن تجمع نیابد.

هنگامی که فرد مقدار مناسبی از KI را در زمان مناسب مصرف کند، تیروئید دیگر فضایی برای جذب ید رادیواکتیو نخواهد داشت. این را مانند پر کردن یک شیشه با تیله‌های آبی (KI) تصور کنید. اگر سپس تیله‌های سبز (ید رادیواکتیو) را درون شیشه بریزید، دیگر جایی برای آنها باقی نمی‌ماند و بیرون می‌ریزند.

فقط در صورت توصیه مصرف کنید

• KI را فقط در صورتی مصرف کنید که مقامات بهداشت عمومی، نیروهای امدادی یا پزشک به شما توصیه کرده باشند. مصرف غیرضروری KI می‌تواند اثرات مضر داشته باشد.

• KI فقط در شرایط خاص و برای گروه‌های مشخصی از افراد مفید است و باید مطابق دستورالعمل مصرف شود.

• نمک خوراکی یا غذاهای حاوی ید را به جای KI مصرف نکنید. آنها نمی‌توانند از آلودگی داخلی جلوگیری کنند و مصرف زیاد آنها ممکن است مضر باشد.

• فقط از محصولات KI تأیید شده توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) استفاده کنید. مکمل‌های غذایی حاوی ید ممکن است برای محافظت از تیروئید مؤثر نباشند و حتی به سلامتی آسیب برسانند.

محدودیت‌های مصرف KI

• KI بیشترین تأثیر را زمانی دارد که درست قبل یا بلافاصله بعد از آلودگی داخلی مصرف شود.

• تأثیر KI به مقدار ید رادیواکتیوی که وارد بدن شده و سرعت جذب آن بستگی دارد.

• KI فقط برای افراد زیر ۴۰ سال و زنان باردار یا شیرده توصیه می‌شود.

• افرادی که حساسیت به ید یا بیماری‌های خاصی دارند، نباید KI مصرف کنند یا باید با پزشک مشورت کنند.

KI محافظت محدودی دارد

✅ KI فقط در برابر ید رادیواکتیو محافظت می‌کند و در برابر سایر مواد رادیواکتیو بی‌تأثیر است.
✅ KI فقط از غده تیروئید محافظت می‌کند و سایر اعضای بدن را ایمن نمی‌کند.
✅ KI باید حداکثر ۲۴ ساعت قبل یا ۴ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض ید رادیواکتیو مصرف شود تا بیشترین تأثیر را داشته باشد.
✅ KI درمانی برای آسیب‌های تیروئیدی نیست و آسیب‌های وارد شده به تیروئید را معکوس نمی‌کند.
✅ KI محافظت ۱۰۰٪ در برابر ید رادیواکتیو تضمین نمی‌کند.

بیشتر شرایط اضطراری پرتویی شامل سایر مواد رادیواکتیو به جز ید رادیواکتیو هستند. ید رادیواکتیو بیشتر در حوادث نیروگاه‌های هسته‌ای دیده می‌شود.

KI در انفجار هسته‌ای کمکی نمی‌کند!

🔴 پس از یک انفجار هسته‌ای (بمب اتمی)، KI کمکی به محافظت از شما نمی‌کند.
⚠️ خطر اصلی پس از انفجار هسته‌ای، تشعشعات ناشی از مواد رادیواکتیو در اثر انفجار (Fallout) است که شامل صدها نوع ماده رادیواکتیو مختلف می‌شود.
⚠️ KI فقط از تیروئید در برابر ید رادیواکتیو محافظت می‌کند، اما در برابر سایر مواد رادیواکتیو هیچ حفاظتی ایجاد نمی‌کند.
⚠️ مقدار ید رادیواکتیو در مواد رادیواکتیو ناشی از یک انفجار هسته‌ای نسبت به سایر مواد رادیواکتیو بسیار کم است.
⚠️ اگر در معرض مقدار کافی ید رادیواکتیو قرار بگیرید که KI مؤثر باشد، احتمالاً در معرض سطح کشنده‌ای از تشعشعات دیگر نیز قرار گرفته‌اید.

خطرات تمرکز بیش از حد بر KI پس از انفجار هسته‌ای

❌ ممکن است تصور کنید که در برابر تشعشعات محافظت شده‌اید، در حالی که این‌طور نیست.
❌ ترک پناهگاه برای پیدا کردن KI می‌تواند شما را در معرض سطح خطرناک تشعشعات قرار داده و جان شما و عزیزانتان را به خطر بیندازد.

یادآوری مهم

✅ بهترین راه محافظت در برابر تشعشعات در شرایط اضطراری، ورود به داخل یک مکان امن، ماندن در آنجا و گوش دادن به اطلاعات مقامات رسمی است.

نحوه مصرف یدید پتاسیم (KI)

KI به عنوان یک اقدام پزشکی برای محافظت از غده تیروئید در برابر ید رادیواکتیو در افراد زیر ۴۰ سال، زنان باردار و زنان شیرده توصیه می‌شود. این به این دلیل است که سلول‌های افراد جوان‌تر هنوز در حال رشد و تکثیر سریع هستند، که آنها را در معرض خطر سرطان تیروئید پس از استنشاق ید رادیواکتیو قرار می‌دهد.

👨‍🦳 افراد بالای ۴۰ سال معمولاً در معرض خطر بسیار کمتری برای ابتلا به سرطان تیروئید هستند. همچنین، این افراد بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌های تیروئیدی هستند که می‌تواند مصرف KI را برای آنها خطرناک کند. با این حال، اگر میزان پیش‌بینی‌شده قرارگیری در معرض ید رادیواکتیو به حدی باشد که موجب کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism) شود، پزشکان یا مقامات بهداشتی ممکن است مصرف KI را توصیه کنند.

🤱 زنان شیرده باید در صورت امکان، شیردهی را موقتاً متوقف کرده و از روش‌های دیگر برای تغذیه نوزاد استفاده کنند، زیرا ید رادیواکتیو می‌تواند از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود.

فرم‌های تأییدشده KI توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA):

✅ قرص‌ها در دو دوز: ۱۳۰ میلی‌گرم و ۶۵ میلی‌گرم (می‌توان آنها را برای دوزهای پایین‌تر نصف یا خرد کرد).
✅ محلول خوراکی با غلظت ۶۵ میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر (mL) که در یک بطری ۳۰ میلی‌لیتری (۱ اونس) با قطره‌چکان درجه‌بندی‌شده برای دوزهای ۱، ۰.۵ و ۰.۲۵ میلی‌لیتر عرضه می‌شود. (برای مقایسه، ۵ میلی‌لیتر تقریباً معادل یک قاشق چای‌خوری است. ۱ میلی‌لیتر تقریباً به اندازه یک قطره بزرگ آب است.)

میزان دوز توصیه‌شده بر اساس سن

✅ سازمان FDA دستورالعمل‌هایی برای تهیه محلول KI در خانه با استفاده از قرص‌های KI ارائه داده است.
✅ بزرگسالان بالای ۴۰ سال فقط در صورتی که مقامات بهداشتی توصیه کنند و میزان قرارگیری در معرض ید رادیواکتیو بسیار زیاد باشد، باید KI مصرف کنند.

نحوه مصرف KI

🔹 هر دوز از KI تا ۲۴ ساعت محافظت ایجاد می‌کند. مقامات بهداشتی اطلاع خواهند داد که آیا دوز دیگری لازم است یا خیر.
🔹 پس از حذف منبع آلودگی ید رادیواکتیو، نیازی به ادامه مصرف KI نیست.
🔹 نوزادان زیر ۱ ماه بیشترین خطر ابتلا به سرطان تیروئید را دارند. با این حال، مصرف بیش از یک دوز می‌تواند رشد طبیعی آنها را مختل کند، بنابراین باید از روش‌های حفاظتی دیگر استفاده شود. در مواردی که مصرف بیش از یک دوز لازم باشد، نظارت پزشکی ضروری است.

عوارض جانبی و خطرات KI

❌ KI می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد و ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک شود. خطرات KI زمانی افزایش می‌یابد که طبق دستور پزشک یا مقامات بهداشتی مصرف نشود.

⚠️ عوارض جانبی احتمالی:

• مشکلات گوارشی (تهوع، استفراغ، اسهال)، التهاب غدد بزاقی و بثورات پوستی.

• واکنش آلرژیک.

• کم‌کاری تیروئید در نوزادان زیر ۱ ماه که بیش از یک دوز KI دریافت کرده‌اند. این شرایط باعث می‌شود که تیروئید هورمون کافی تولید نکند.

• مصرف بیش از حد KI می‌تواند منجر به بیماری شدید یا حتی مرگ شود.

یادآوری مهم

✅ KI را فقط تحت راهنمایی مقامات بهداشتی یا پزشک مصرف کنید.
✅ دوز توصیه‌شده را دقیقاً رعایت کنید.
✅ اگر به ید حساسیت دارید، از مصرف KI خودداری کرده و با پزشک مشورت کنید.

آنچه باید درباره یدید پتاسیم در شرایط اضطراری تشعشع هسته‌ای بدانید

بررسی پزشکی توسط دکتر کارول درسرکیسیان، MD در تاریخ ۲ اکتبر ۲۰۲۴

یدید پتاسیم چگونه کار می‌کند؟

یدید پتاسیم (KI) یک نوع نمک است که می‌تواند از غده تیروئید شما در برابر ید رادیواکتیو محافظت کند. تیروئید حساس‌ترین بخش بدن نسبت به ید رادیواکتیو است. یدید پتاسیم می‌تواند از جذب این ماده توسط تیروئید جلوگیری کند، در صورتی که در معرض آن قرار بگیرید.

با این حال، KI نمی‌تواند از سایر قسمت‌های بدن در برابر ید رادیواکتیو محافظت کند. همچنین، اگر تیروئید شما قبلاً آسیب دیده باشد، KI نمی‌تواند مشکلات ناشی از آن را برطرف کند.

سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) در دسامبر ۲۰۰۱ دستورالعمل‌هایی برای استفاده ایمن از یدید پتاسیم منتشر کرد. این ماده در قالب قرص یا محلول مایع می‌تواند در شرایط اضطراری ناشی از تشعشعات هسته‌ای کمک‌کننده باشد.

یدید پتاسیم چگونه عمل می‌کند؟

اگر در منطقه‌ای هستید که یک حادثه هسته‌ای یا تشعشعی رخ داده است، بهترین راهکار تخلیه منطقه است. اما یدید پتاسیم می‌تواند یک اقدام حفاظتی اضافی برای ایمنی شما باشد.

زمانی که KI مصرف می‌کنید، تیروئید شما آن را جذب می‌کند. اگر مقدار مناسب در زمان مناسب مصرف شود، غده تیروئید اشباع شده و دیگر ید رادیواکتیو را جذب نخواهد کرد. این باعث کاهش خطر آسیب ناشی از تشعشعات در این غده می‌شود.

چه زمانی باید قرص‌های یدید پتاسیم مصرف کرد؟

🔹 فقط در صورتی KI مصرف کنید که مقامات بهداشتی محلی یا دولتی توصیه کنند. در شرایط اضطراری، مقامات بهداشتی اعلام خواهند کرد که آیا مصرف KI لازم است یا نه. همچنین به شما خواهند گفت که چه زمانی باید مصرف آن را متوقف کنید.

🔹 شما باید KI را قبل یا بلافاصله پس از قرار گرفتن در معرض ید رادیواکتیو مصرف کنید. مصرف آن ۳ تا ۴ ساعت بعد از قرار گرفتن در معرض ید رادیواکتیو همچنان مفید است، اما تأثیر آن کاهش می‌یابد.

🔹 این دارو را روزی یک بار مصرف کنید تا زمانی که دیگر خطر تشعشع وجود نداشته باشد.
🔹 مقادیر بیشتر یا دوزهای اضافی مصرف نکنید، مگر اینکه متخصصان توصیه کنند. مصرف بیش از حد KI محافظت بیشتری ایجاد نمی‌کند و می‌تواند خطر عوارض جانبی را افزایش دهد.

راهنمای مصرف برای گروه‌های مختلف

👶 نوزادان و کودکان خردسال:

• نوزادان و کودکان بیشتر از دیگران در معرض آسیب تیروئید ناشی از ید رادیواکتیو هستند.

• کودکانی که سطح ید پایینی در بدن دارند نیز در معرض خطر بیشتری هستند.

• بنابراین، مصرف KI در مواقع اضطراری برای کودکان، به‌ویژه نوزادان، اهمیت زیادی دارد.

🤰 زنان باردار و شیرده:

• برای محافظت از خود و نوزادشان، لازم است دوز مناسب KI را دریافت کنند.

🧑‍🎓 جوانان:

• نوجوانان حساسیت کمتری به آسیب تیروئید ناشی از ید رادیواکتیو دارند، اما هنوز هم باید این دارو را مصرف کنند.

👴 بزرگسالان بالای ۴۰ سال:

• این گروه کمترین خطر را برای ابتلا به سرطان تیروئید یا آسیب تیروئید ناشی از ید رادیواکتیو دارند.

• همچنین، بالاترین خطر را برای واکنش‌های آلرژیک یا عوارض جانبی KI دارند.

• تنها در صورتی که مقامات بهداشتی اعلام کنند میزان آلودگی بسیار بالاست، مصرف KI برای این گروه توصیه می‌شود.

چه مقدار یدید پتاسیم باید مصرف کرد؟

✅ مقدار مصرف KI بر اساس سن و وزن متفاوت است.

📌 توجه:

• برش قرص‌ها دشوار است. در مواقع اضطراری، اگر امکان تنظیم دوز دقیق برای کودکان وجود ندارد، مصرف یک قرص کامل ۶۵ میلی‌گرمی بی‌خطر است.

• کودکان زیر ۱۲ سال در صورت امکان، باید قرص ۶۵ میلی‌گرمی مصرف کنند، اما اگر فقط قرص ۱۳۰ میلی‌گرمی موجود باشد، می‌توانند آن را دریافت کنند.

عوارض جانبی یدید پتاسیم

✅ بیشتر افراد KI را بدون مشکل مصرف می‌کنند، اما در برخی موارد، عوارضی ممکن است رخ دهد. اگر مشکلات پزشکی خاصی دارید، قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.

عوارض جانبی احتمالی شامل:

• ناراحتی معده

• واکنش‌های آلرژیک

• بثورات پوستی

• التهاب غدد بزاقی

• مشکلات تیروئید (نادر، اما ممکن است رخ دهد)

❗ عوارض شدیدتر ممکن است در افراد زیر رخ دهد:

• مصرف دوزهای بالاتر از مقدار توصیه‌شده

• مصرف KI برای چندین روز متوالی

• بیماری‌های تیروئیدی از قبل موجود

• نوزادان (کمتر از ۱ ماه) که بیش از دوز توصیه‌شده را دریافت کرده‌اند

📌 در نوزادان، مصرف بیش از حد KI می‌تواند باعث کم‌کاری تیروئید شود که در صورت عدم درمان، ممکن است به آسیب مغزی منجر شود.

از کجا می‌توان یدید پتاسیم تهیه کرد؟

• KI نیازی به نسخه پزشک ندارد.

• می‌توان آن را از داروخانه‌ها یا فروشگاه‌های آنلاین تهیه کرد.

• حتماً محصولی را انتخاب کنید که تأییدیه FDA داشته باشد.

• در مکانی تاریک، خشک و خنک نگهداری کنید. KI در این شرایط تا ۵ تا ۷ سال ماندگاری دارد.

منابع:

1-https://www.cdc.gov/radiation-emergencies/treatment/potassium-iodide.html

2-https://www.webmd.com/first-aid/potassium-iodide-radiation

3-https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/use-of-potassium-iodine-for-thyroid-protection-during-nuclear-or-radiological-emergencies