علت سفید شدن لثه بعد از کشیدن دندان

علت سفید شدن لثه بعد از کشیدن دندان عقل

سفید شدن لثه پس از کشیدن دندان پدیده‌ای است که ممکن است برای برخی افراد رخ دهد و معمولاً بخشی از فرآیند طبیعی بهبودی محسوب می‌شود، اما در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات خاص باشد. به طور کلی، این تغییر رنگ می‌تواند به دلایل متعددی از جمله تشکیل لخته خون، تجمع بافت مرده، التهاب، یا حتی عفونت ایجاد شود. در ادامه، این علل را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم.یکی از شایع‌ترین دلایل سفید شدن لثه پس از کشیدن دندان، تشکیل لخته خون در محل زخم است. پس از کشیدن دندان، بدن به سرعت فرآیند انعقاد خون را آغاز می‌کند تا خونریزی متوقف شود و زخم محافظت شود. این لخته خونی معمولاً به صورت لایه‌ای سفید یا خاکستری‌رنگ روی لثه ظاهر می‌شود و نقش مهمی در جلوگیری از عفونت و تسریع روند بهبودی دارد. این حالت معمولاً موقتی است و طی چند روز تا یک هفته با تشکیل بافت جدید لثه جایگزین می‌شود.

دلیل دیگر می‌تواند تجمع بافت مرده یا فیبرین باشد. فیبرین، پروتئینی است که در فرآیند لخته‌سازی خون نقش دارد و گاهی به صورت لایه‌ای سفید روی سطح زخم باقی می‌ماند. این بافت مرده به مرور زمان توسط بدن حذف می‌شود، اما در روزهای اولیه پس از کشیدن دندان ممکن است باعث تغییر رنگ لثه به سفید شود. رعایت بهداشت دهان و شستشو با محلول آب‌نمک می‌تواند به حذف این بافت کمک کند، اما باید دقت شود که شستشوی بیش از حد یا با فشار زیاد انجام نشود، زیرا ممکن است لخته خون محافظ را از بین ببرد و مشکلاتی مانند "حفره خشک" (Dry Socket) ایجاد کند.

التهاب ناشی از تروما یا آسیب مکانیکی در حین کشیدن دندان نیز می‌تواند عاملی برای سفید شدن لثه باشد. این التهاب معمولاً با کاهش جریان خون موضعی همراه است که می‌تواند رنگ لثه را روشن‌تر یا سفیدتر از حالت عادی نشان دهد. این وضعیت اغلب طی چند روز بهبود می‌یابد، اما اگر با درد شدید، تورم یا تب همراه باشد، ممکن است نشانه عفونت باشد که نیازمند مراجعه به دندانپزشک است.

در موارد نادر، سفید شدن لثه می‌تواند نشانه‌ای از عفونت یا عوارض پس از جراحی باشد. عفونت ممکن است به دلیل ورود باکتری‌ها به محل زخم، عدم رعایت بهداشت دهان، یا ضعف سیستم ایمنی رخ دهد. علائم عفونت شامل سفید شدن غیرطبیعی لثه همراه با درد مداوم، تورم، ترشح چرک، یا بوی بد دهان است. در چنین مواردی، درمان سریع با آنتی‌بیوتیک یا مداخله دندانپزشکی ضروری است.

برای مدیریت این وضعیت، توصیه می‌شود پس از کشیدن دندان، دستورالعمل‌های دندانپزشک به دقت رعایت شود. این شامل اجتناب از شستشوی شدید دهان در ۲۴ ساعت اول، خودداری از مصرف سیگار یا نوشیدنی‌های داغ، و استفاده از مسکن‌های تجویزشده در صورت نیاز است. اگر سفید شدن لثه بیش از چند روز ادامه یابد یا با علائم نگران‌کننده همراه باشد، مراجعه به متخصص دندانپزشکی برای ارزیابی دقیق‌تر ضروری است.

فرآیند طبیعی بهبودی و نقش آن در سفید شدن لثه

پس از کشیدن دندان، بدن وارد یک فرآیند پیچیده ترمیمی می‌شود که شامل چندین مرحله است: هموستاز (توقف خونریزی)، التهاب، تکثیر سلولی و بازسازی بافت. در مرحله هموستاز، که بلافاصله پس از کشیدن دندان آغاز می‌شود، لخته خون در حفره خالی دندان (سوکت) تشکیل می‌شود. این لخته به عنوان یک سد محافظ عمل می‌کند و از ورود باکتری‌ها یا مواد خارجی به زخم جلوگیری می‌کند. در روزهای اولیه، این لخته ممکن است به رنگ سفید یا خاکستری دیده شود، که به دلیل وجود فیبرین و سلول‌های خونی مرده است. این تغییر رنگ به هیچ وجه غیرعادی نیست و نشان‌دهنده شروع موفقیت‌آمیز روند بهبودی است.

در مرحله التهاب، که معمولاً ۲۴ تا ۷۲ ساعت طول می‌کشد، سیستم ایمنی بدن سلول‌های دفاعی مانند گلبول‌های سفید را به محل زخم می‌فرستد تا از عفونت جلوگیری کنند و بافت‌های آسیب‌دیده را پاکسازی کنند. این فعالیت ممکن است باعث شود لثه اطراف حفره کمی سفیدتر یا متورم به نظر برسد، به‌ویژه اگر التهاب شدید باشد. این حالت معمولاً با گذشت زمان و کاهش التهاب برطرف می‌شود و لثه به رنگ طبیعی خود بازمی‌گردد.

در مرحله تکثیر سلولی، که از حدود روز سوم آغاز می‌شود، بدن شروع به تولید بافت گرانولاسیون می‌کند. این بافت جدید، که حاوی رگ‌های خونی کوچک و فیبرهای کلاژن است، به تدریج لخته خون را جایگزین می‌کند. در این مرحله، ممکن است لثه همچنان سفید به نظر برسد، اما به مرور زمان با افزایش جریان خون و تشکیل بافت سالم، رنگ صورتی طبیعی لثه بازمی‌گردد. این فرآیند ممکن است بسته به سلامت عمومی فرد، سن، و شرایط دهانی بین چند روز تا چند هفته طول بکشد.

علت سفید شدن روی لثه بعد از کشیدن دندان

هرچند سفید شدن لثه اغلب طبیعی است، اما در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از عوارض باشد. یکی از شناخته‌شده‌ترین عوارض پس از کشیدن دندان، "حفره خشک" یا "استئیت آلوئولی" (Alveolar Osteitis) است. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که لخته خون در حفره دندان به‌طور کامل تشکیل نشود یا به‌طور تصادفی (مثلاً با شستشوی شدید یا استفاده از نی) از بین برود. در این حالت، استخوان و اعصاب زیرین暴露 شده و لثه ممکن است سفید یا خاکستری به نظر برسد، همراه با دردی شدید و مداوم که به گوش یا فک انتشار می‌یابد. این عارضه معمولاً ۲ تا ۴ روز پس از کشیدن دندان ظاهر می‌شود و نیاز به مداخله دندانپزشک برای تمیز کردن حفره و قرار دادن پانسمان دارویی دارد.

عفونت موضعی نیز یکی دیگر از عوارضی است که می‌تواند باعث سفید شدن غیرطبیعی لثه شود. اگر باکتری‌ها به حفره خالی دندان نفوذ کنند، ممکن است چرک در محل زخم تجمع کند که به صورت لکه‌های سفید یا زرد دیده می‌شود. این حالت اغلب با بوی بد دهان، تب خفیف، و تورم همراه است. در چنین مواردی، تجویز آنتی‌بیوتیک و شستشوی حرفه‌ای توسط دندانپزشک ضروری است. افرادی که سیگار می‌کشند، دیابت کنترل‌نشده دارند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند.

عوامل خطر و پیشگیری

عوامل متعددی می‌توانند بر سفید شدن لثه و احتمال بروز عوارض تأثیر بگذارند. برای مثال، عدم رعایت بهداشت دهان پس از کشیدن دندان، مانند مسواک نزدن یا استفاده نکردن از دهان‌شویه مناسب، می‌تواند باعث تجمع باکتری‌ها و تغییر رنگ لثه شود. مصرف دخانیات نیز یکی از عوامل اصلی است که روند بهبودی را کند می‌کند و خطر حفره خشک یا عفونت را افزایش می‌دهد. همچنین، کشیدن دندان‌هایی که به شدت پوسیده یا عفونی بوده‌اند، ممکن است التهاب بیشتری ایجاد کند و ظاهر لثه را تحت تأثیر قرار دهد.

برای پیشگیری، رعایت توصیه‌های پس از جراحی بسیار مهم است. در ۲۴ ساعت اول، از شستشوی دهان، تف کردن یا مکیدن (مثلاً با نی) خودداری کنید تا لخته خون حفظ شود. پس از این دوره، شستشوی ملایم با آب‌نمک ولرم می‌تواند به تمیز نگه داشتن محل کمک کند. اجتناب از غذاهای سفت، داغ یا تند و مصرف غذاهای نرم و خنک نیز به کاهش التهاب و تسریع بهبودی کمک می‌کند. در صورت تجویز داروهای ضددرد یا آنتی‌بیوتیک توسط دندانپزشک، حتماً آن‌ها را طبق دستور مصرف کنید.

چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟

اگر سفید شدن لثه بیش از یک هفته ادامه یابد یا با علائم نگران‌کننده‌ای مانند درد شدید، خونریزی مداوم، تب، یا ترشح چرک همراه باشد، باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید. این علائم ممکن است نشان‌دهنده عفونت، حفره خشک، یا حتی مشکلات نادری مانند نکروز بافت (مرگ بافت) باشند که نیاز به درمان فوری دارند.

مکانیسم‌های بیولوژیکی پشت سفید شدن لثه

برای درک بهتر علت سفید شدن لثه، لازم است به فرآیندهای بیولوژیکی که در سطح سلولی و مولکولی رخ می‌دهند، نگاهی عمیق‌تر بیندازیم. هنگامی که دندانی کشیده می‌شود، بافت لثه و استخوان آلوئولار (استخوان نگهدارنده دندان) دچار تروما می‌شوند. این تروما باعث پارگی عروق خونی کوچک در محل می‌شود و بدن بلافاصله واکنش هموستاتیک را آغاز می‌کند. در این مرحله، پلاکت‌ها در محل زخم تجمع می‌کنند و با آزاد کردن فاکتورهای انعقادی، شبکه‌ای از فیبرین تشکیل می‌دهند. این شبکه فیبرینی، که به رنگ سفید مایل به زرد است، به همراه گلبول‌های قرمز و سفید به دام افتاده، ظاهر سفیدرنگی را به لثه می‌بخشد.

در روزهای بعدی، سلول‌های ایمنی مانند ماکروفاژها و نوتروفیل‌ها به محل زخم مهاجرت می‌کنند تا بقایای سلولی و باکتری‌های احتمالی را حذف کنند. این فعالیت التهابی ممکن است جریان خون موضعی را به‌طور موقت کاهش دهد، که خود عاملی برای روشن‌تر شدن رنگ لثه است. به مرور زمان، فیبروبلاست‌ها (سلول‌های سازنده بافت همبند) وارد عمل می‌شوند و کلاژن تولید می‌کنند تا بافت گرانولاسیون تشکیل شود. این بافت جدید، که در ابتدا نازک و شکننده است، ممکن است همچنان سفید به نظر برسد تا زمانی که عروق خونی جدید (آنژیوژنز) به‌طور کامل در آن نفوذ کنند و رنگ صورتی طبیعی لثه را بازگردانند.

نقش عوامل محیطی و سیستمیک

عوامل محیطی و شرایط جسمانی فرد نیز می‌توانند بر ظاهر لثه پس از کشیدن دندان تأثیر بگذارند. برای مثال، افرادی که در محیط‌های خشک یا سرد زندگی می‌کنند، ممکن است به دلیل کاهش رطوبت دهان، لثه‌هایشان خشک‌تر و سفیدتر به نظر برسد. کم‌آبی بدن نیز همین اثر را دارد، زیرا بزاق نقش مهمی در مرطوب نگه داشتن لثه و تسریع بهبودی دارد. از سوی دیگر، شرایط سیستمیک مانند دیابت، کمبود ویتامین‌ها (به‌ویژه ویتامین C و K که در انعقاد خون و سلامت لثه نقش دارند)، یا بیماری‌های خودایمنی می‌توانند فرآیند ترمیم را مختل کنند و باعث طولانی‌تر شدن دوره سفید شدن لثه شوند.مصرف برخی داروها نیز ممکن است در این پدیده دخیل باشد. برای مثال، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، که اغلب برای کاهش درد پس از کشیدن دندان تجویز می‌شوند، می‌توانند با کاهش التهاب بیش از حد، رنگ لثه را روشن‌تر نشان دهند. از طرف دیگر، داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین ممکن است تشکیل لخته را مختل کنند و احتمال سفید شدن غیرطبیعی یا خونریزی مداوم را افزایش دهند.

عوارض نادر اما جدی

در کنار حفره خشک و عفونت که پیش‌تر ذکر شدند، برخی عوارض نادر نیز می‌توانند باعث سفید شدن لثه شوند. یکی از این موارد، "استئونکروز فک" (Osteonecrosis of the Jaw) است که بیشتر در افرادی دیده می‌شود که داروهای بیس‌فسفونات (مانند زولدرونیک اسید) برای درمان پوکی استخوان یا سرطان مصرف می‌کنند. در این حالت، بافت استخوانی زیر لثه به دلیل کمبود خون‌رسانی می‌میرد و لثه روی آن سفید و شکننده می‌شود. این عارضه بسیار نادر است و معمولاً با علائمی مانند درد شدید، شل شدن دندان‌های مجاور، یا نمایان شدن استخوان همراه است.

یکی دیگر از عوارض احتمالی، واکنش آلرژیک به مواد بی‌حسی یا بخیه‌های مورد استفاده در جراحی است که می‌تواند باعث التهاب موضعی و تغییر رنگ لثه شود. این حالت معمولاً با خارش، تورم، یا قرمزی همراه است و به ندرت رخ می‌دهد.

مدیریت و درمان تخصصی

برای مدیریت سفید شدن لثه در شرایط طبیعی، نیازی به مداخله پیچیده نیست. با این حال، در صورت بروز علائم غیرعادی، دندانپزشک ممکن است رویکردهای زیر را در پیش بگیرد:

1. معاینه و تصویربرداری: اگر سفید شدن لثه با درد یا تورم غیرعادی همراه باشد، رادیوگرافی (X-ray) می‌تواند وجود بقایای ریشه دندان یا عفونت استخوانی را بررسی کند.

2. شستشوی حرفه‌ای: در صورت تجمع چرک یا بافت مرده، دندانپزشک ممکن است محل را با محلول‌های ضدعفونی‌کننده شستشو دهد.

3. درمان دارویی: آنتی‌بیوتیک‌ها (مانند آموکسی‌سیلین) برای عفونت یا ژل‌های موضعی ضدالتهاب برای کاهش التهاب ممکن است تجویز شوند.

4. پانسمان زخم: در مواردی مانند حفرmedia-injected، استفاده از پانسمان‌های دارویی حاوی مواد ضددرد و ضدعفونی‌کننده می‌تواند به تسکین درد و تسریع بهبودی کمک کند.

توصیه‌های تغذیه‌ای و سبک زندگی

تغذیه مناسب نقش مهمی در بهبودی سریع‌تر دارد. مصرف غذاهای غنی از پروتئین (مانند تخم‌مرغ و گوشت بدون چربی)، ویتامین C (پرتقال، فلفل دلمه‌ای) و زینک (آجیل و دانه‌ها) به بازسازی بافت کمک می‌کند. نوشیدن آب فراوان و اجتناب از الکل و کافئین نیز توصیه می‌شود. همچنین، استراحت کافی و کاهش استرس می‌تواند پاسخ ایمنی بدن را تقویت کند.

شواهد علمی و مطالعات مرتبط

تحقیقات دندانپزشکی نشان داده‌اند که سفید شدن لثه پس از کشیدن دندان معمولاً بخشی از پاسخ طبیعی بدن به تروما است. مطالعه‌ای که در Journal of Oral and Maxillofacial Surgery منتشر شد، نشان داد که تشکیل لخته خون و بافت فیبرینی در ۹۰٪ موارد طی ۴۸ ساعت اول پس از استخراج دندان رخ می‌دهد و این فرآیند اغلب با تغییر رنگ موقت لثه همراه است. این مطالعه تأکید کرد که رنگ سفید یا خاکستری لخته به دلیل حضور فیبرین و پلاکت‌های متراکم است و معمولاً طی ۵ تا ۷ روز با تشکیل بافت گرانولاسیون جایگزین می‌شود.

با این حال، پژوهش دیگری در Clinical Oral Investigations به بررسی عوارض پس از کشیدن دندان پرداخت و گزارش داد که حدود ۲ تا ۵ درصد از بیماران دچار حفره خشک می‌شوند، که در آن سفید شدن لثه همراه با درد شدید مشاهده می‌شود. این مطالعه نشان داد که عواملی مانند کشیدن دندان‌های عقل نهفته، استفاده از بی‌حسی موضعی با دوز بالا، و عدم رعایت توصیه‌های پس از جراحی، خطر این عارضه را افزایش می‌دهند. همچنین، تحقیقاتی در زمینه عفونت‌های پس از جراحی نشان داده‌اند که سفید شدن غیرطبیعی لثه همراه با چرک در افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا مصرف طولانی‌مدت کورتیکواستروئیدها شایع‌تر است.

تأثیر تکنیک‌های جراحی بر سفید شدن لثه

روش انجام کشیدن دندان می‌تواند بر ظاهر لثه پس از جراحی تأثیر بگذارد. در تکنیک‌های ساده (Simple Extraction)، که برای دندان‌های قابل مشاهده استفاده می‌شود، تروما به لثه معمولاً حداقل است و سفید شدن اغلب محدود به محل تشکیل لخته است. اما در استخراج جراحی (Surgical Extraction)، که برای دندان‌های نهفته یا شکسته به کار می‌رود، برش لثه و گاهی برداشتن استخوان ضروری است. این فرآیند می‌تواند التهاب بیشتری ایجاد کند و باعث شود ناحیه وسیع‌تری از لثه سفید یا متورم به نظر برسد.استفاده از ابزارهای خاص نیز نقش دارد. برای مثال، اگر از فورسپس (انبر دندانپزشکی) یا الواتور با فشار زیاد استفاده شود، ممکن است خون‌رسانی به لثه مختل شود و رنگ آن روشن‌تر شود. در مقابل، تکنیک‌های مدرن مانند استفاده از لیزر برای برش بافت نرم، که در برخی کلینیک‌های پیشرفته به کار می‌رود، می‌تواند تروما را کاهش دهد و احتمال سفید شدن غیرطبیعی را کم کند. با این حال، این روش‌ها گران‌تر هستند و در همه جا در دسترس نیستند.مواد مورد استفاده در جراحی نیز مهم هستند. بخیه‌های قابل جذب (مانند کاتگوت) یا غیرقابل جذب (مانند نایلون) ممکن است واکنش موضعی در لثه ایجاد کنند که گاهی با سفید شدن همراه است. همچنین، ژل‌ها یا پانسمان‌های هموستاتیک (مانند ژلاتین اسفنجی) که برای کنترل خونریزی استفاده می‌شوند، می‌توانند به‌طور موقت ظاهر سفیدرنگی به محل زخم بدهند.

راهکارهای پیشرفته برای مدیریت سفید شدن لثه

برای بیمارانی که نگران سفید شدن لثه هستند یا در معرض عوارض قرار دارند، رویکردهای پیشرفته‌تری وجود دارد:

1. استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت (PRP): این روش شامل گرفتن خون بیمار، جداسازی پلاکت‌ها و تزریق آن به محل زخم است. PRP با افزایش فاکتورهای رشد، بهبودی را تسریع می‌کند و می‌تواند از سفید شدن طولانی‌مدت یا عوارضی مانند حفره خشک جلوگیری کند.

2. درمان با اکسیژن هایپرباریک (HBOT): در موارد نادر که نکروز یا عفونت شدید رخ داده باشد، این روش با افزایش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها می‌تواند به بازسازی لثه کمک کند.

3. نظارت با تصویربرداری پیشرفته: ابزارهایی مانند توموگرافی کامپیوتری (CBCT) می‌توانند به دندانپزشک کمک کنند تا وضعیت استخوان و بافت نرم را بررسی کند و علت دقیق سفید شدن را شناسایی کند.

توصیه‌های عملی برای بیماران

برای بیمارانی که به تازگی دندان کشیده‌اند، چند نکته عملی می‌تواند به کاهش نگرانی و بهبود سریع‌تر کمک کند:

• مشاهده روزانه: هر روز لثه را در آینه بررسی کنید. سفید شدن محدود به محل زخم طبیعی است، اما گسترش آن به نواحی دیگر یا تغییر رنگ به زرد مایل به سبز می‌تواند نشانه عفونت باشد.

• کنترل درد: از مسکن‌های تجویزشده استفاده کنید، اما اگر درد پس از ۴۸ ساعت بدتر شد، با دندانپزشک تماس بگیرید.

• اجتناب از تحریک: سیگار کشیدن، جویدن آدامس، یا دست زدن به زخم با زبان یا انگشت می‌تواند لخته را مختل کند و سفید شدن غیرعادی را طولانی‌تر کند.

توصیه به متخصصان دندانپزشکی

دندانپزشکان نیز می‌توانند با آموزش بیماران و استفاده از تکنیک‌های مناسب، از بروز مشکلات جلوگیری کنند. توضیح دادن به بیمار که سفید شدن لثه در روزهای اول طبیعی است، می‌تواند اضطراب را کاهش دهد. همچنین، استفاده از بخیه‌های ظریف‌تر و مواد زیست‌سازگار می‌تواند التهاب را به حداقل برساند.