لام و لامل آزمایشگاهی

لام: پنجره‌ای به دنیای میکروسکوپی

لام آزمایشگاهی، یک صفحه شیشه‌ای نازک و مستطیلی شکل است که به عنوان پایه ای برای قرار دادن نمونه‌های میکروسکوپی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این صفحه شفاف و صاف، امکان مشاهده دقیق نمونه‌ها را زیر میکروسکوپ فراهم می‌کند.

چرا از لام استفاده می‌شود؟

• ثابت نگه داشتن نمونه: لام به عنوان یک پایه محکم، نمونه را در جای خود نگه می‌دارد و امکان جابجایی آسان آن را فراهم می‌کند.

• حفاظت از نمونه: سطح صاف و صیقلی لام از نمونه در برابر آسیب محافظت می‌کند.

• استانداردسازی: ابعاد استاندارد لام‌ها امکان استفاده از آن‌ها در انواع مختلف میکروسکوپ‌ها را فراهم می‌کند.

• برچسب‌گذاری: امکان نوشتن اطلاعات مربوط به نمونه بر روی لام وجود دارد.

انواع لام:

لام‌های آزمایشگاهی در انواع مختلفی تولید می‌شوند که هر کدام کاربرد خاصی دارند:

• لام معمولی: رایج‌ترین نوع لام بوده و برای مشاهده نمونه‌های معمولی استفاده می‌شود.

• لام حفره‌دار: برای مشاهده نمونه‌های مایع یا نمونه‌هایی که نیاز به قرارگیری در یک محیط مرطوب دارند، استفاده می‌شود.

• لام شمارش: برای شمارش سلول‌ها و ذرات استفاده می‌شود. روی این لام خطوط مشخصی وجود دارد که شمارش را تسهیل می‌کند.

• لام شیب‌دار: برای مشاهده نمونه‌های بزرگ و حجیم استفاده می‌شود.

جنس لام:

لام‌های آزمایشگاهی معمولاً از شیشه ساخته می‌شوند. شیشه‌های مورد استفاده در ساخت لام‌ها به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند:

• شیشه آهکی سدیمی: این نوع شیشه ارزان‌تر است اما در برابر مواد شیمیایی مقاوم نیست.

• شیشه بروسیلیکات: این نوع شیشه مقاوم‌تر بوده و برای نمونه‌هایی که به مواد شیمیایی حساس هستند، مناسب‌تر است.

نحوه استفاده از لام:

1. تمیز کردن لام: قبل از استفاده، لام را با آب مقطر و مواد شوینده ملایم تمیز کنید.

2. قرار دادن نمونه: یک قطره از نمونه را روی لام قرار دهید.

3. پوشاندن با لامل: یک لامل را به آرامی روی نمونه قرار دهید تا حباب هوا ایجاد نشود.

4. مشاهده زیر میکروسکوپ: لام را زیر میکروسکوپ قرار داده و با تنظیم عدسی‌ها، نمونه را مشاهده کنید.

نکات مهم:

• برای جلوگیری از آلودگی، هرگز از یک لام برای نمونه‌های مختلف استفاده نکنید.

• لام‌ها را در جای خشک و تمیز نگهداری کنید.

• هنگام کار با لام‌های شکسته، احتیاط کنید تا بریده نشوید.

لام و لامل: دوقلوهای جدایی ناپذیر در آزمایشگاه

لامل، مکمل کوچکتر و نازک‌تر لام آزمایشگاهی است که برای پوشش و محافظت از نمونه قرار گرفته روی لام استفاده می‌شود. این قطعه شیشه‌ای معمولاً به شکل مربع، دایره یا مستطیل بوده و ضخامتی کمتر از 2 میلی‌متر دارد.

چرا از لامل استفاده می‌کنیم؟

• مسطح کردن نمونه: لامل با ایجاد یک سطح صاف و یکنواخت روی نمونه، امکان مشاهده دقیق‌تر آن زیر میکروسکوپ را فراهم می‌کند.

• حفظ رطوبت: برای نمونه‌های زنده یا نمونه‌هایی که نیاز به محیط مرطوب دارند، لامل مانع از تبخیر سریع رطوبت می‌شود.

• محافظت از عدسی میکروسکوپ: با قرار دادن لامل، از تماس مستقیم عدسی میکروسکوپ با نمونه جلوگیری می‌شود و عمر مفید عدسی افزایش می‌یابد.

• ایجاد فضای دو بعدی: لامل به عنوان یک پوشش، نمونه را در یک فضای دو بعدی محدود می‌کند و امکان مطالعه دقیق‌تر ساختارهای مختلف نمونه را فراهم می‌کند.

نحوه استفاده از لامل:

1. قرار دادن نمونه روی لام: ابتدا نمونه را روی لام قرار دهید.

2. قرار دادن لامل: به آرامی لامل را با زاویه 45 درجه روی یک لبه لام قرار داده و به آرامی به سمت پایین هدایت کنید تا روی نمونه قرار گیرد. این کار باعث می‌شود حباب هوا زیر لامل به حداقل برسد.

3. حذف حباب‌های هوا: اگر حباب هوایی زیر لامل وجود داشته باشد، با فشار ملایم لامل با یک کاغذ خشک‌کن، سعی کنید حباب را به کناره‌ها هدایت کنید.

انواع لامل:

• لامل معمولی: رایج‌ترین نوع لامل بوده و برای اکثر نمونه‌ها مناسب است.

• لامل حفره‌دار: برای مشاهده نمونه‌های مایع و کشت سلولی استفاده می‌شود.

• لامل شمارش: برای شمارش سلول‌ها و ذرات استفاده می‌شود.

نکات مهم:

• تمیزی: قبل از استفاده، لامل را با آب مقطر و مواد شوینده ملایم تمیز کنید.

• اندازه: اندازه لامل باید متناسب با اندازه لام و نمونه باشد.

• حساسیت: لامل‌ها شکننده هستند، بنابراین با دقت با آن‌ها برخورد کنید.

تفاوت لام و لامل

اگرچه لام و لامل هر دو از شیشه ساخته شده و در آزمایشگاه برای بررسی نمونه‌ها زیر میکروسکوپ استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌های مهمی بین آن‌ها وجود دارد که باعث می‌شود هر کدام نقش خاصی را ایفا کنند.

لام:

• پایه اصلی: لام به عنوان پایه اصلی برای قرار دادن نمونه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• ضخامت بیشتر: معمولاً ضخامت بیشتری نسبت به لامل دارد.

• ابعاد بزرگتر: ابعاد لام بزرگ‌تر است تا بتوان نمونه‌های مختلف را روی آن قرار داد.

• جنس: اغلب از شیشه آهکی سدیمی یا بروسیلیکات ساخته می‌شود که مقاومت خوبی در برابر مواد شیمیایی دارند.

لامل:

• پوشش نمونه: لامل به عنوان یک پوشش روی نمونه قرار می‌گیرد تا آن را صاف و یکنواخت کند.

• ضخامت کمتر: ضخامت بسیار کمتری نسبت به لام دارد تا تأثیر کمتری بر روی فوکوس میکروسکوپ داشته باشد.

• ابعاد کوچکتر: ابعاد لامل کوچکتر است و معمولاً به شکل مربع یا مستطیل است.

• جنس: اغلب از همان شیشه‌هایی که برای ساخت لام استفاده می‌شود، ساخته می‌شود.

تفاوت‌های کلیدی:

چرا از هر دو استفاده می‌شود؟

• مشاهده بهتر: لامل با ایجاد یک سطح صاف و یکنواخت، امکان مشاهده دقیق‌تر نمونه زیر میکروسکوپ را فراهم می‌کند.

• حفاظت از نمونه: لامل از نمونه در برابر آلودگی و آسیب‌های مکانیکی محافظت می‌کند.

• حفظ رطوبت: برای نمونه‌های زنده، لامل مانع از تبخیر سریع رطوبت می‌شود.

• ایجاد فضای دو بعدی: لامل نمونه را در یک فضای دو بعدی محدود می‌کند که برای مطالعه سلول‌ها و بافت‌ها بسیار مفید است.

انواع لام آزمایشگاهی

لام آزمایشگاهی، صفحه شیشه‌ای مستطیلی شکلی است که به عنوان پایه اصلی برای قرار دادن نمونه‌ها در زیر میکروسکوپ استفاده می‌شود. انواع مختلفی از لام‌ها با توجه به کاربرد و ویژگی‌های آن‌ها طراحی شده‌اند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر انواع لام آزمایشگاهی می‌پردازیم:

طبقه‌بندی لام‌ها بر اساس شکل ظاهری:

• لام ساده (کد 7101 و 7102): این نوع لام‌ها رایج‌ترین نوع بوده و دارای سطحی صاف و یکنواخت هستند. لام 7101 لبه‌های صیقلی دارد که از آسیب به کاربر جلوگیری می‌کند. از این لام‌ها برای رنگ‌آمیزی باکتری‌ها، مشاهده سلول‌ها و بافت‌ها و بسیاری از آزمایش‌های روتین استفاده می‌شود.

• لام حفره‌دار (کد 7103 و 7104): این لام‌ها دارای یک یا چند حفره هستند و برای مشاهده نمونه‌های مایع، کشت سلولی و نمونه‌هایی با ضخامت زیاد مناسب هستند. حفره‌ها باعث می‌شوند نمونه در یک حجم مشخص قرار گرفته و از پخش شدن آن جلوگیری شود.

• لام‌های تخصصی:

  • لام ایمونوفلورسانس (IF): برای مشاهده نمونه‌های فلورسنت استفاده می‌شود.

  • لام هموسیتومتر (نئوبار): برای شمارش سلول‌ها طراحی شده است و دارای خطوط دقیق و حفره‌های مشخص است.

  • لام‌های با پوشش خاص: برخی لام‌ها با پوشش‌های خاصی مانند پوشش ضد آب یا ضد چسبندگی تولید می‌شوند تا برای کاربردهای خاصی مناسب باشند.

طبقه‌بندی لام‌ها بر اساس جنس:

• لام‌های شیشه‌ای: رایج‌ترین نوع لام بوده و از شیشه‌های مخصوص با ضریب انبساط کم ساخته می‌شوند تا در برابر تغییرات دما مقاوم باشند.

• لام‌های پلاستیکی: این نوع لام‌ها سبک‌تر و ارزان‌تر از لام‌های شیشه‌ای هستند اما مقاومت کمتری در برابر حرارت و مواد شیمیایی دارند.

کاربردهای مختلف لام‌ها:

• میکروبیولوژی: برای مشاهده باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها

• هماتولوژی: برای بررسی سلول‌های خونی

• پاتولوژی: برای بررسی بافت‌های بیمار

• پاراسیتولوژی: برای مشاهده انگل‌ها

• سایربخش‌های علوم زیستی: برای بررسی نمونه‌های مختلف بیولوژیکی

نکات مهم در انتخاب لام:

• نوع نمونه: نوع نمونه تعیین می‌کند که از چه نوع لامی باید استفاده شود.

• روش رنگ‌آمیزی: برخی لام‌ها برای روش‌های رنگ‌آمیزی خاص مناسب‌تر هستند.

• دقت مورد نیاز: برای کارهای دقیق مانند شمارش سلول، از لام‌های با کیفیت بالا استفاده کنید.

انواع لامل آزمایشگاهی بر اساس ضخامت

لامل آزمایشگاهی، صفحه‌ای نازک و شفاف است که معمولاً روی نمونه قرار گرفته روی لام قرار می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین عوامل در طبقه‌بندی لامل‌ها، ضخامت آن‌ها است. بر اساس ضخامت، لامل‌ها به چندین گرید تقسیم می‌شوند که هر کدام کاربرد خاصی دارند.

تقسیم‌بندی لامل‌ها بر اساس ضخامت:

• گرید 0: نازک‌ترین نوع لامل بوده و ضخامتی بین 0.085 تا 0.13 میلی‌متر دارد. این نوع لامل برای مشاهده نمونه‌هایی با جزئیات بسیار ریز و با بزرگنمایی بالا مناسب است.

• گرید 1: ضخامت این نوع لامل کمی بیشتر از گرید 0 بوده و بین 0.13 تا 0.16 میلی‌متر است. این لامل‌ها نیز برای مشاهده نمونه‌های با جزئیات ریز مناسب هستند.

• گرید 1.5: ضخامت این لامل بین 0.16 تا 0.19 میلی‌متر است و برای طیف وسیعی از کاربردها مناسب است.

• گرید 2: ضخامت این لامل 0.19 تا 0.23 میلی‌متر بوده و برای نمونه‌های با ضخامت متوسط مناسب است.

• گرید 3: ضخامت این لامل 0.25 تا 0.35 میلی‌متر است و برای نمونه‌هایی با ضخامت بیشتر یا برای ایجاد فاصله بیشتر بین عدسی میکروسکوپ و نمونه استفاده می‌شود.

• گرید 4: ضخیم‌ترین نوع لامل بوده و ضخامتی بین 0.43 تا 0.64 میلی‌متر دارد. این نوع لامل معمولاً برای کاربردهای خاص و نمونه‌های بسیار ضخیم استفاده می‌شود.

عوامل موثر در انتخاب ضخامت لامل:

• نوع نمونه: برای نمونه‌های بسیار نازک و شفاف، لامل‌های نازک‌تر (گرید 0 و 1) مناسب‌تر هستند. برای نمونه‌های ضخیم‌تر یا نمونه‌هایی که نیاز به فاصله بیشتر بین عدسی و نمونه دارند، لامل‌های ضخیم‌تر (گرید 3 و 4) مناسب‌تر هستند.

• بزرگنمایی: برای بزرگنمایی‌های بالا، لامل‌های نازک‌تر باعث کاهش انحراف نور و بهبود کیفیت تصویر می‌شوند.

• روش مشاهده: برخی روش‌های مشاهده مانند میکروسکوپ فاز کنتراست، به لامل‌های با ضخامت خاص نیاز دارند.

نکات مهم در انتخاب لامل:

• تمیزی: لامل باید کاملاً تمیز و عاری از هرگونه آلودگی باشد.

• کیفیت شیشه: شیشه لامل باید شفاف و بدون عیب باشد.

• یکنواختی ضخامت: ضخامت لامل در تمام سطح باید یکنواخت باشد.

لام نئوبار: ابزاری دقیق برای شمارش سلول

لام نئوبار یا هموسیتومتر ابزاری بسیار دقیق و تخصصی در آزمایشگاه است که برای شمارش سلول‌ها به کار می‌رود. این ابزار از یک لام میکروسکوپی با حفره‌های دقیق و مشخص تشکیل شده که امکان شمارش سلول‌ها را با دقت بسیار بالا فراهم می‌کند.

ساختار لام نئوبار:

یک لام نئوبار معمولاً از یک لام شیشه‌ای ضخیم با یک یا چند حفره مستطیلی شکل تشکیل شده است. کف این حفره‌ها با خطوط بسیار ظریف و دقیق تقسیم‌بندی شده است که به صورت شبکه‌ای از مربع‌های کوچک در می‌آیند. این شبکه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که حجم مشخصی از مایع را در خود جای دهند و بدین ترتیب امکان شمارش سلول‌ها در یک حجم معین فراهم شود.

کاربردهای لام نئوبار:

• شمارش سلول‌های خونی: یکی از مهم‌ترین کاربردهای لام نئوبار، شمارش گلبول‌های قرمز و سفید خون است.

• شمارش سلول‌های کشت سلولی: برای تعیین تراکم سلول‌ها در کشت‌های سلولی استفاده می‌شود.

• شمارش اسپرم: در آزمایش‌های باروری برای شمارش اسپرم استفاده می‌شود.

• شمارش گرده: در مطالعات آلرژی و گیاه‌شناسی برای شمارش دانه‌های گرده استفاده می‌شود.

• شمارش میکروارگانیسم‌ها: برای شمارش باکتری‌ها، مخمرها و سایر میکروارگانیسم‌ها به کار می‌رود.

نحوه استفاده از لام نئوبار:

1. آماده‌سازی نمونه: نمونه سلولی را به صورت سوسپانسیون در یک محلول مناسب رقیق کنید.

2. پر کردن حفره: با استفاده از یک پیپت، حفره لام نئوبار را از سوسپانسیون سلولی پر کنید.

3. قرار دادن لامل: لامل را با دقت روی حفره قرار دهید تا یک لایه نازک و یکنواخت از نمونه تشکیل شود.

4. شمارش سلول‌ها: با استفاده از میکروسکوپ، سلول‌ها را در مربع‌های مشخص شده روی لام نئوبار بشمارید.

5. محاسبه غلظت سلولی: با استفاده از فرمول‌های خاص، تعداد سلول‌های شمارش شده را به غلظت سلولی در نمونه اصلی تبدیل کنید.

مزایای استفاده از لام نئوبار:

• دقت بالا: امکان شمارش دقیق سلول‌ها را فراهم می‌کند.

• سرعت بالا: شمارش سلول‌ها با استفاده از لام نئوبار نسبتاً سریع است.

• سادگی: استفاده از لام نئوبار ساده بوده و نیاز به تجهیزات پیچیده ندارد.

• تکرارپذیری: نتایج حاصل از شمارش با لام نئوبار قابل تکرار هستند.

محدودیت‌های لام نئوبار:

• خطای انسانی: شمارش دستی سلول‌ها ممکن است منجر به خطای انسانی شود.

• زمان‌بر بودن: شمارش تعداد زیاد سلول‌ها زمان‌بر است.

• نیاز به رقیق‌سازی: برای نمونه‌هایی با غلظت بالای سلول، نیاز به رقیق‌سازی است.