
کامپوزیت ای پی اس بهتره یا سارمکو
دندانپزشکی زیبایی در دهههای اخیر به یکی از حوزههای پرطرفدار در علوم پزشکی تبدیل شده است. افزایش تقاضا برای داشتن لبخندی زیبا و طبیعی، متخصصان این حوزه را به استفاده از مواد پیشرفته و باکیفیت ترغیب کرده است. در این میان، کامپوزیتهای دندانی بهعنوان یکی از پرکاربردترین مواد ترمیمی و زیبایی، نقش مهمی ایفا میکنند. دو برند برجسته در این زمینه، IPS (مانند IPS Empress Direct از شرکت Ivoclar Vivadent) و سارمکو (Saremco از سوئیس)، به دلیل کیفیت بالا و ویژگیهای منحصربهفردشان مورد توجه دندانپزشکان و بیماران قرار گرفتهاند. این مقاله به بررسی و مقایسه این دو نوع کامپوزیت از جنبههای مختلف از جمله ترکیبات، استحکام، زیبایی، طول عمر، و هزینه میپردازد تا پاسخی جامع به این پرسش ارائه دهد که کدامیک برای کاربردهای خاص مناسبتر است.
کامپوزیت IPS، که توسط شرکت Ivoclar Vivadent تولید میشود، یکی از پیشرفتهترین مواد کامپوزیت دندانی در بازار جهانی است. این محصول بهویژه با نام تجاری IPS Empress Direct شناخته میشود و به دلیل استفاده از ذرات نانو سرامیکی در ساختار خود، بهعنوان یک کامپوزیت نانو هیبریدی طبقهبندی میشود. این ویژگی باعث شده است که IPS نهتنها استحکام بالایی داشته باشد، بلکه از نظر زیبایی نیز شباهت زیادی به دندان طبیعی ارائه دهد.
ترکیب اصلی IPS شامل رزینهای پلیمری و ذرات سرامیکی (مانند سیلیکات و زیرکونیوم) است که به آن خاصیت براقیت و مقاومت در برابر سایش را میبخشد. طیف رنگی گسترده این کامپوزیت (با بیش از ۳۲ رنگ در ۵ سطح شفافیت) به دندانپزشکان امکان میدهد تا رنگ آن را با دندانهای طبیعی بیمار تطبیق دهند. این محصول بهویژه برای ترمیم دندانهای قدامی (جلویی) و ایجاد ونیرهای زیبایی کاربرد دارد.
سارمکو، محصولی از یک شرکت سوئیسی با همین نام، به دلیل کیفیت بالا و سازگاری زیستی (Biocompatibility) در میان دندانپزشکان شناخته شده است. این کامپوزیت نیز در دسته مواد نانو هیبریدی قرار میگیرد، اما ویژگی بارز آن عدم استفاده از موادی مانند TEGDMA و HEMA است که میتوانند در برخی بیماران حساسیت ایجاد کنند. سارمکو با تمرکز بر ایمنی و سلامت بیمار، موادی را ارائه میدهد که کمترین احتمال واکنش آلرژیک را دارند.
طیف رنگی سارمکو شامل رنگهای طبیعی مانند SW++، SW+، و SW است که برای ایجاد ظاهری طبیعی طراحی شدهاند. این کامپوزیت به دلیل مقاومت خوب در برابر تغییر رنگ و سهولت استفاده، هم برای ترمیم دندانهای قدامی و هم خلفی (عقبی) مناسب است. سارمکو همچنین به دلیل پولیشپذیری بالا و دوام قابلقبول، گزینهای محبوب در کلینیکهای دندانپزشکی محسوب میشود.
۱. ترکیبات و سازگاری زیستی
IPS با استفاده از ذرات سرامیکی، استحکام و زیبایی بیشتری ارائه میدهد، اما ممکن است در برخی موارد به دلیل وجود رزینهای خاص، حساسیت ایجاد کند. در مقابل، سارمکو با حذف موادی مانند TEGDMA و HEMA، سازگاری زیستی بالاتری دارد و برای بیمارانی که به مواد شیمیایی حساسیت دارند، گزینه بهتری است.
۲. استحکام و دوام
کامپوزیت IPS به دلیل حضور ذرات سرامیکی، مقاومت بیشتری در برابر سایش و فشار دارد و طول عمر آن معمولاً بین ۶ تا ۱۰ سال (با مراقبت مناسب) تخمین زده میشود. سارمکو نیز دوام خوبی دارد (حدود ۵ تا ۸ سال)، اما در مقایسه با IPS ممکن است در برابر فشارهای شدید (مانند جویدن مواد سخت) کمی ضعیفتر عمل کند.
۳. زیبایی و رنگبندی
IPS با طیف رنگی گستردهتر و براقیت بالاتر، برای بیمارانی که به دنبال ظاهری بسیار طبیعی و درخشان هستند، مناسبتر است. سارمکو نیز ظاهری طبیعی ارائه میدهد، اما براقیت آن کمتر از IPS است و بیشتر بر سادگی و کارایی تمرکز دارد.
۴. سهولت استفاده و پولیشپذیری
هر دو کامپوزیت از نظر پولیشپذیری عملکرد خوبی دارند، اما IPS به دلیل ساختار نانو سرامیکی، سطح صافتر و براقتری پس از پولیش ارائه میدهد. سارمکو نیز بهراحتی پولیش میشود و برای دندانپزشکانی که به دنبال مادهای با کاربری آسان هستند، انتخابی مناسب است.
۵. هزینه
هزینه IPS معمولاً بالاتر از سارمکو است. در ایران، قیمت هر واحد IPS ممکن است بین ۳.۵ تا ۴ میلیون تومان باشد، در حالی که سارمکو با قیمتی در حدود ۲.۵ تا ۳ میلیون تومان عرضه میشود (قیمتها بسته به کلینیک و نرخ ارز متغیر است). این تفاوت قیمت به دلیل فناوری پیشرفتهتر و برندینگ قویتر IPS است.
مزایای IPS
-
زیبایی طبیعی و براقیت بالا
-
استحکام و دوام بیشتر
-
طیف رنگی گسترده برای تطبیق با دندانهای طبیعی
معایب IPS
-
هزینه بالاتر
-
احتمال حساسیت در برخی بیماران
مزایای سارمکو
-
سازگاری زیستی بالا و کاهش خطر حساسیت
-
قیمت مناسبتر
-
کاربری آسان برای دندانپزشکان
معایب سارمکو
-
براقیت کمتر نسبت به IPS
-
دوام کمی پایینتر در شرایط سخت
انتخاب بین IPS و سارمکو به نیازهای بیمار و توصیه دندانپزشک بستگی دارد. اگر هدف اصلی زیبایی حداکثری و دوام طولانیمدت باشد (مثلاً برای ونیرهای دندانهای جلویی)، IPS گزینه بهتری است. اما اگر بیمار به دنبال هزینه کمتر و مادهای با سازگاری زیستی بالا باشد (بهویژه در ترمیم دندانهای عقبی)، سارمکو انتخاب مناسبتری خواهد بود.هر دو کامپوزیت IPS و سارمکو از محصولات باکیفیت در دندانپزشکی زیبایی هستند و انتخاب بین آنها به عوامل متعددی از جمله بودجه، نیازهای زیبایی، و شرایط جسمانی بیمار بستگی دارد. IPS با برتری در زیبایی و استحکام، برای افرادی که به دنبال بهترین نتیجه ظاهری هستند، مناسب است، در حالی که سارمکو با قیمت مناسبتر و ایمنی بالاتر، گزینهای ایدهآل برای بیماران حساس یا بودجهمحور محسوب میشود. در نهایت، مشاوره با یک دندانپزشک متخصص و بررسی شرایط خاص هر فرد، بهترین راه برای تصمیمگیری است.
کامپوزیت IPS Empress Direct، محصولی از شرکت Ivoclar Vivadent، نهتنها به دلیل ترکیبات پیشرفتهاش بلکه به خاطر سابقه طولانی این شرکت در تولید مواد دندانی باکیفیت، جایگاه ویژهای در بازار جهانی دارد. Ivoclar Vivadent، که در سال ۱۹۲۳ تأسیس شد، بیش از یک قرن تجربه در توسعه مواد ترمیمی و زیبایی دارد و IPS یکی از نتایج برجسته این نوآوری است. این کامپوزیت با استفاده از فناوری نانو هیبریدی، ترکیبی از ذرات سرامیکی با اندازههای نانومتری و رزینهای پلیمری با کیفیت بالا را ارائه میدهد. این ساختار باعث میشود که IPS هم از نظر مکانیکی مقاوم باشد و هم از نظر بصری به دندان طبیعی شباهت داشته باشد.
یکی از نقاط قوت IPS، توانایی آن در تقلید از ویژگیهای اپتیکی دندان طبیعی است. این کامپوزیت با داشتن لایههای شفاف (Translucent)، مینایی (Enamel)، و عاجی (Dentin) در طیف رنگی خود، به دندانپزشکان اجازه میدهد تا ترمیمهایی چندلایه و بسیار واقعی ایجاد کنند. به عنوان مثال، در ترمیم دندانهای قدامی که نیاز به تطابق دقیق با رنگ و شفافیت دندانهای مجاور دارند، IPS به دلیل انعکاس نور مشابه با مینای طبیعی، عملکردی بینظیر دارد.
از نظر مقاومت مکانیکی، IPS با داشتن مدول الاستیسیته نزدیک به عاج دندان (حدود ۱۰-۱۲ گیگاپاسکال)، فشارهای وارده در حین جویدن را به خوبی تحمل میکند. این ویژگی بهویژه در مواردی که بیمار عادات پارافانکشنال مانند دندانقروچه (Bruxism) دارد، اهمیت پیدا میکند. با این حال، استفاده از این کامپوزیت نیازمند مهارت بالای دندانپزشک است، زیرا تکنیک لایهبندی و پولیش آن پیچیدهتر از برخی مواد دیگر است.
سارمکو، که توسط شرکت Saremco Dental AG در سوئیس تولید میشود، برندی است که تمرکز خود را بر سلامت بیمار و کارایی عملی قرار داده است. این شرکت، که در سال ۱۹۸۷ تأسیس شد، به دلیل رویکرد نوآورانهاش در حذف مواد بالقوه مضر مانند TEGDMA (Triethylene Glycol Dimethacrylate) و HEMA (Hydroxyethyl Methacrylate) شناخته شده است. این دو ماده، که در بسیاری از کامپوزیتهای دندانی رایج هستند، میتوانند در برخی افراد واکنشهای آلرژیک یا التهاب لثه ایجاد کنند. سارمکو با جایگزینی این ترکیبات با رزینهای بیخطرتر، محصولی ارائه داده که برای بیماران حساس یا کسانی که به دنبال گزینههای ایمنتر هستند، ایدهآل است.
ساختار نانو هیبریدی سارمکو شامل پرکنندههای سیلیکاتی با اندازههای نانومتری است که به آن استحکام قابلقبولی میبخشد. این کامپوزیت همچنین دارای خاصیت "کم انقباض" (Low Shrinkage) است، به این معنا که در فرآیند پلیمریزاسیون (سخت شدن با نور)، تغییرات ابعادی کمتری ایجاد میکند. این ویژگی باعث کاهش تنش در مرز بین کامپوزیت و بافت دندان میشود و احتمال ترکخوردگی یا جدا شدن ترمیم را کاهش میدهد.
از نظر زیبایی، سارمکو با ارائه رنگهای سادهتر اما طبیعی (مانند SW++ برای سفید روشن و SW برای سفید طبیعی)، گزینهای کاربردی برای دندانپزشکانی است که به دنبال تعادل بین زیبایی و کارایی هستند. این کامپوزیت بهویژه در ترمیمهای خلفی، که استحکام بیشتر از زیبایی اهمیت دارد، عملکرد خوبی دارد. پولیشپذیری بالای آن نیز باعث میشود که سطحی صاف و مقاوم در برابر لک ایجاد کند، که برای حفظ بهداشت دهان بیمار اهمیت دارد.
IPS از نظر ترکیبات، ترکیبی پیچیدهتر دارد و ذرات سرامیکی آن باعث افزایش دوام و زیبایی میشود. با این حال، حضور رزینهایی مانند Bis-GMA و احتمال آزاد شدن مونومرهای باقیمانده در برخی موارد میتواند برای بیماران حساس مشکلساز باشد. مطالعات نشان دادهاند که آزادسازی مونومرها در کامپوزیتها معمولاً در ۲۴ ساعت اول پس از ترمیم رخ میدهد و سپس کاهش مییابد، اما این موضوع همچنان برای برخی بیماران نگرانکننده است.
سارمکو، با حذف TEGDMA و HEMA، این مشکل را برطرف کرده است. تحقیقات انجامشده توسط مؤسسات مستقل نشان میدهد که میزان سمیت سلولی (Cytotoxicity) سارمکو به طور قابلتوجهی کمتر از بسیاری از رقبا است. این ویژگی برای بیمارانی که سابقه واکنشهای آلرژیک دارند یا در معرض بیماریهای خودایمنی هستند، یک مزیت بزرگ محسوب میشود.
آزمایشهای آزمایشگاهی نشان میدهند که IPS مقاومت فشاری بالاتری (حدود ۳۰۰-۳۵۰ مگاپاسکال) نسبت به سارمکو (حدود ۲۵۰-۳۰۰ مگاپاسکال) دارد. این تفاوت در شرایط واقعی، بهویژه در دندانهای خلفی که تحت فشار بیشتری هستند، قابلتوجه است. با این حال، سارمکو با انقباض کمتر (حدود ۱.۵-۲٪ در مقابل ۲-۳٪ در IPS)، اتصال بهتری به دیوارههای دندان ایجاد میکند و احتمال نشت حاشیهای (Marginal Leakage) را کاهش میدهد.
IPS با داشتن بیش از ۳۲ سایه رنگی و ۵ سطح شفافیت، انعطافپذیری بینظیری در تطابق رنگ ارائه میدهد. این موضوع در ترمیمهایی که نیاز به تقلید از شفافیت لبه دندان یا عمق رنگ مینای طبیعی دارند، بسیار مهم است. سارمکو، اگرچه طیف رنگی محدودتری دارد، با رنگهای استاندارد خود همچنان نیازهای اکثر بیماران را برآورده میکند و به دلیل سادگی در انتخاب رنگ، زمان کار دندانپزشک را کاهش میدهد.
IPS به دلیل ساختار چندلایه و نیاز به تکنیکهای پیشرفتهتر، ممکن است برای دندانپزشکان تازهکار چالشبرانگیز باشد. در مقابل، سارمکو با قوام مناسب و انعطافپذیری در شکلدهی، استفاده آسانتری دارد. از نظر پولیشپذیری، هر دو محصول سطحی صاف ارائه میدهند، اما IPS به دلیل ذرات سرامیکی، براقیت بیشتری پس از پولیش دارد.
در بازار ایران، IPS به دلیل برندینگ قویتر و وارداتی بودن، هزینه بالاتری دارد و ممکن است در برخی مناطق دسترسی به آن محدود باشد. سارمکو، با وجود کیفیت خوب، به دلیل بازاریابی کمتر شناختهشده و قیمت رقابتیتر، گزینهای اقتصادیتر است.
مطالعات متعددی بر روی این دو کامپوزیت انجام شده است. به عنوان مثال، تحقیقی در سال ۲۰۲۱ در ژورنال "Dental Materials" نشان داد که IPS Empress Direct در تستهای مقاومت سایشی و زیبایی پس از ۵ سال استفاده، عملکرد بهتری نسبت به بسیاری از رقبا دارد. از سوی دیگر، سارمکو در یک مطالعه بالینی در سال ۲۰۲۰ در سوئیس، به دلیل سازگاری زیستی و کاهش حساسیت پس از ترمیم، امتیاز بالایی کسب کرد.
کامپوزیت IPS Empress Direct به دلیل ویژگیهای برجستهاش در حوزه زیبایی و عملکرد، یکی از گزینههای برتر دندانپزشکان حرفهای است. اولین مزیت آن، زیبایی بینظیر است. این کامپوزیت با تقلید از خواص نوری دندان طبیعی (مانند شفافیت، انعکاس نور، و عمق رنگ)، بهویژه در ترمیمهای قدامی، نتایجی بسیار نزدیک به دندانهای واقعی ارائه میدهد. طیف رنگی گسترده آن، که شامل رنگهای مینایی، عاجی، و شفاف است، به دندانپزشک امکان میدهد تا ترمیمهایی با جزئیات بالا و طبیعی انجام دهد. این ویژگی در مواردی مانند ونیرهای دندانی یا ترمیم شکستگیهای کوچک دندانهای جلویی، بسیار ارزشمند است.
دومین مزیت، استحکام و دوام طولانیمدت است. آزمایشهای آزمایشگاهی نشان دادهاند که IPS مقاومت خمشی (Flexural Strength) حدود ۱۲۰-۱۵۰ مگاپاسکال دارد، که آن را برای تحمل فشارهای مکانیکی ناشی از جویدن مناسب میکند. این دوام بهویژه در بیمارانی که فعالیتهای دهانی سنگین دارند (مانند ورزشکاران یا افرادی با عادات غذایی خاص) اهمیت دارد. همچنین، مقاومت بالای آن در برابر سایش باعث میشود که سطح ترمیم برای مدت طولانیتری صاف و براق باقی بماند.
سومین مزیت، انعطافپذیری در کاربرد است. IPS هم برای ترمیمهای مستقیم (Direct Restorations) و هم غیرمستقیم (مانند اینله و آنله) قابل استفاده است. این ویژگی آن را به یک ماده چندمنظوره تبدیل کرده که میتواند در شرایط مختلف کلینیکی به کار رود.
معایب IPS
با وجود مزایای متعدد، IPS بدون نقص نیست. اولین عیب، هزینه بالا است. در بازار ایران، قیمت هر سرنگ IPS معمولاً بین ۳.۵ تا ۴ میلیون تومان است که با توجه به نرخ ارز و هزینههای وارداتی، برای بسیاری از بیماران مقرونبهصرفه نیست. این موضوع میتواند دسترسی به این ماده را برای کلینیکهای کوچکتر یا بیماران با بودجه محدود دشوار کند.
دومین عیب، حساسیت به تکنیک است. استفاده از IPS نیازمند مهارت و تجربه بالایی است، زیرا لایهبندی دقیق و پولیش حرفهای برای دستیابی به نتیجه مطلوب ضروری است. دندانپزشکانی که تجربه کافی ندارند، ممکن است نتوانند از پتانسیل کامل این ماده بهره ببرند، که منجر به نتایج نامطلوب میشود.
سومین عیب، احتمال حساسیت در برخی بیماران است. اگرچه این مشکل نادر است، اما آزادسازی مونومرهای باقیمانده (Residual Monomers) در ساعات اولیه پس از ترمیم میتواند در بیماران حساس به رزینها واکنشهای خفیفی مانند التهاب لثه یا احساس ناراحتی ایجاد کند.
مزایای سارمکو
سارمکو نیز مزایای قابلتوجهی دارد که آن را به یک رقیب جدی تبدیل میکند. اولین مزیت، سازگاری زیستی بالا است. حذف موادی مانند TEGDMA و HEMA باعث شده که این کامپوزیت کمترین میزان سمیت سلولی را داشته باشد. این ویژگی برای بیمارانی که به مواد شیمیایی حساسیت دارند یا در معرض بیماریهای سیستمیک مانند لوپوس هستند، یک انتخاب ایمن ارائه میدهد.
دومین مزیت، قیمت مناسبتر است. سارمکو با قیمتی حدود ۲.۵ تا ۳ میلیون تومان در ایران، گزینهای اقتصادیتر نسبت به IPS است. این تفاوت قیمت، بهویژه در ترمیمهای گستردهتر (مانند چندین دندان) یا در کلینیکهایی با حجم بالای بیماران، تأثیر قابلتوجهی دارد.
سومین مزیت، سهولت استفاده است. سارمکو به دلیل قوام مناسب و انقباض کم در حین پلیمریزاسیون، به دندانپزشک اجازه میدهد که با سرعت و دقت بیشتری کار کند. این ویژگی برای ترمیمهای سریع یا در شرایطی که بیمار زمان محدودی دارد، بسیار مفید است.
کامپوزیت سارمکو بهتر است یا ای پی اس
اولین عیب سارمکو، براقیت کمتر نسبت به IPS است. اگرچه این کامپوزیت ظاهری طبیعی ارائه میدهد، اما سطح آن پس از پولیش به اندازه IPS براق و درخشان نمیشود، که ممکن است در ترمیمهای قدامی برای برخی بیماران مطلوب نباشد.
دومین عیب، دوام کمتر در شرایط سخت است. مقاومت فشاری و خمشی سارمکو (به ترتیب حدود ۲۵۰-۳۰۰ مگاپاسکال و ۱۰۰-۱۲۰ مگاپاسکال) کمی پایینتر از IPS است، که میتواند در دندانهای خلفی یا در بیمارانی با عادات جویدن سنگین، مشکلساز شود.
سومین عیب، طیف رنگی محدود است. سارمکو گزینههای کمتری نسبت به IPS ارائه میدهد، که ممکن است در مواردی که نیاز به تطابق دقیق رنگ باشد، محدودیت ایجاد کند.
بخش پنجم: کاربردها و انتخاب مناسب (گسترشیافته)
انتخاب بین IPS و سارمکو به نوع ترمیم، ناحیه دهانی، و اولویتهای بیمار بستگی دارد. در ادامه، کاربردهای خاص هر یک بررسی میشود:
کاربردهای IPS
-
ونیرهای زیبایی: IPS به دلیل براقیت و طیف رنگی گسترده، برای ونیرهای دندانی که هدفشان بهبود ظاهر لبخند است، ایدهآل است. این کامپوزیت میتواند ناهمواریها، تغییر رنگ، یا شکستگیهای دندانهای جلویی را به شکلی طبیعی پوشش دهد.
-
ترمیمهای قدامی: در مواردی که زیبایی اولویت دارد (مانند پر کردن فاصله بین دندانی یا ترمیم شکستگی)، IPS به دلیل خواص نوریاش بهترین انتخاب است.
-
ترمیمهای غیرمستقیم: برای ساخت اینله، آنله، یا روکشهای کوچک در لابراتوار، IPS به دلیل استحکام و انعطافپذیری مناسب است.
کاربردهای سارمکو
-
ترمیمهای خلفی: سارمکو به دلیل استحکام کافی و انقباض کم، برای پر کردن حفرههای دندانهای عقبی (مولرها و پرمولرها) که تحت فشار جویدن هستند، گزینهای عالی است.
-
بیماران حساس: در مواردی که بیمار سابقه حساسیت به مواد دندانی دارد، سارمکو به دلیل ایمنی زیستی بالا توصیه میشود.
-
ترمیمهای اقتصادی: برای بیمارانی که به دنبال کیفیت خوب با هزینه کمتر هستند، سارمکو تعادل مناسبی بین کارایی و قیمت ارائه میدهد.
برای بیمارانی که زیبایی اولویت اصلی آنهاست (مانند افراد فعال در حوزههای هنری یا اجتماعی)، IPS توصیه میشود. اما برای کسانی که به ایمنی، هزینه، یا ترمیمهای کاربردیتر اهمیت میدهند، سارمکو انتخاب بهتری است. دندانپزشک باید با بررسی عواملی مانند عادات غذایی بیمار، سلامت دهان، و بودجه، تصمیم نهایی را بگیرد.کامپوزیتهای IPS و سارمکو هر دو از محصولات برتر در دندانپزشکی زیبایی هستند، اما تفاوتهایشان آنها را برای شرایط مختلف مناسب میکند. IPS با زیبایی خیرهکننده، استحکام بالا، و انعطافپذیری در کاربرد، برای ترمیمهای پیچیده و بیماران با انتظارات بالا ایدهآل است. در مقابل، سارمکو با ایمنی زیستی، قیمت مناسب، و کاربری آسان، برای ترمیمهای روزمره و بیماران حساس انتخاب بهتری است.
کامپوزیت سارمکو یا ای پی اس
از نظر علمی، هر دو محصول با استانداردهای بینالمللی (مانند ISO 4049 برای مواد ترمیمی دندانی) مطابقت دارند و در مطالعات بالینی عملکرد خوبی نشان دادهاند. انتخاب نهایی باید بر اساس مشاوره دقیق بین دندانپزشک و بیمار انجام شود، با در نظر گرفتن عواملی مانند نوع ترمیم، محل دندان، و شرایط مالی. در نهایت، پیشرفت تکنولوژی در هر دو برند نشاندهنده این است که آینده دندانپزشکی زیبایی به سمت مواد باکیفیتتر و ایمنتر در حال حرکت است.